Najbardziej zagadkowa rzeźba na Dolnym Śląsku zdobi Wałbrzych? Co przedstawia kula z Pasażu Okrężnego? Zdjęcia

Turyści spacerujący po ścisłym centrum Wałbrzycha pomiędzy Rynkiem a Placem Magistrackim w Wałbrzychu spostrzegają w prześwicie pomiędzy kamienicami przykuwającą wzrok instalację. To wielka, lśniąca jak lustro, wykonana z tworzyw sztucznych imitujących metal kula osadzona na czerwonych obręczach i podporach również w kolorze czerwonym. Zagadkowa rzeźba stoi na terenie Pasażu Okrężnego, odnowionego i urządzonego w latach 2010-2011 skweru z ławkami i zielenią na tyłach starych kamienic. To teraz miły, zielony zakątek, zadbany i obsadzany z roku na rok nowymi szlachetnymi odmianami drzew. W ostatnich latach posadzono tu magnolie, a jesienią 2023 roku jeden z pięciu nowych wałbrzyskich miłorzębów japońskich.

Pasaż Okrężny w Wałbrzychu i jego zagadkowa kula - gdzie ich szukać?

Kula z Pasażu Okrężnego w Wałbrzychu nie jest opatrzona podpisem autora, ani opisem informującym o nazwie konstrukcji i jak każde dzieło sztuki nie daje się łatwo zaszufladkować. Każdy nazywa ją po swojemu, najczęściej skojarzenia dotyczą:

• kosmosu, UFO, satelity, "Sputnika" (nota bene prawdziwa wałbrzyska rzeźba "Sputnik" stoi na placu przy Hotelu Sudety),
• niedokończonej lub zepsutej fontanny;
• Ziemi, globusa i innych makiet planet.

Tymczasem Rewaloryzacja zdewastowanej przestrzeni publicznej kwartału mieszkaniowo - usługowego ograniczonego Rynkiem, Placem Magistrackim, ul. Gdańską i Sienkiewicza "Pasaż Okrężny" odbyła się wedle nietuzinkowego zamysłu artysty, który wygrał konkurs ogłoszony przez Wałbrzych w marcu 2009 roku. Nagrodą w konkursie było wykonanie opracowania koncepcji urbanistyczno-architektonicznej dla "Pasażu Okrężnego" oraz "Pasażu Gdańskiego" w Wałbrzychu.
Zwyciężył pomysł profesora Zbigniewa Bacia z Politechniki Wrocławskiej, twórcy nurtu habitat w architekturze. Zmarły w 2021 roku naukowiec stworzył kilkadziesiąt prac i opracowań projektowych na potrzeby nowych rozwiązań architektonicznych na całym świecie. Chciał w swoich projektach wcielić koncepcję kreowania przestrzeni do życia, zapewniającej najkorzystniejsze warunki do wszechstronnego rozwoju żyjących tu ludzi. Każdy habitat miał być niepowtarzalny, wyróżniający się i miał zawierać rozwiązania służące wygodzie przyszłych mieszkańców.

W ramach przebudowy Pasażu Okrężnego w dawnym obskurnym podwórku stworzono oazę zieleni, wyburzono brzydkie ruiny, przestrzeń uporządkowano, ułożono kostkę brukową, posadzono rośliny, pojawiło się oświetlenie, mała architektura i zagadkowa instalacja. Prace rewitalizacyjne kosztowały 1,6 mln zł, dofinansowanie z Unii Europejskiej w Ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007 – 2013 wynosić miało ponad 1,1 mln zł.

Co kryje się za kulą w Pasażu Okrężnym? Otóż, miało to być artystyczne przedstawienie poidła dla zwierząt, a dokładnie dla muflonów uważanych za "maskotkę Wałbrzycha". Woda deszczowa miała spływać po kuli do zagłębienia w gruncie pod nią, przy którym miały stać figury zwierząt.

Poidło dla muflonów pozostało jednak niekompletne. W zagłębieniu gruntu po odsłonięciu kuli w listopadzie 2011 roku pojawiły się kwietniki, a rzeźb, czy innych przedstawień zwierząt nie ma do dziś. Rzeźby te miały stanąć tu w kolejnych latach po zakończeniu rewitalizacji Pasażu Okrężnego, a stworzenie ich odkładano. Nieoficjalnie mówiło się o konieczności sprawdzenia, czy wysiłek rewitalizacji oprze się lokalnym wandalom. Ostatecznie o rzeźbach muflonów zapomniano, a śmierć twórcy koncepcji zagospodarowania tej przestrzeni wydaje się ostatecznie pogrzebać dokończenie tej instalacji.
Nietypowa kula od lat jest zagadką i puszcza perskie oko do turystów oraz mieszkańców starających się zrozumieć jej zastosowanie. Bo trudno uwierzyć, że to jest ni mniej, ni więcej a poidło dla muflonów.

Nietypowe rzeźby i instalacje na terenie Dolnego Śląska to raczej sprawa typowa. Mamy piękne zabytkowe monumenty i te dziwne, trudno dające się klasyfikować. Oto przykłady:

Srający Chłopek (to nazwa oficjalna z różnych dokumentów) zwany też przez świdniczan Bolkiem Myślicielem to jedyny w Europie pomnik mężczyzny, który ze spuszczonymi spodniami siedzi załatwiając potrzebę fizjologiczną.

Smukły obelisk upamiętniający ofiary XIX-wiecznej wojny tzw. Pomnik Rycerski - leżący tu stali po dwóch stronach linii frontu.

Pomnik Dzieci Poczętych i Nienarodzonych, czyli "biust bez głowy. I w dodatku wykrzywione twarze dzieci oraz konary, które przypominają rozłożone nogi"...

Interesujące pomniki poniemieckie i ważne dla miasta miejsca pamięci.

Pomniki i monumenty upamiętniające górniczy trud oraz wydarzenia związane z tym przemysłem ciężkim.

Górnicza Pieta, przejmujący pomnik największej katastrofy górniczej Wałbrzyskiego Zagłębia Węglowego.

Zdjęcia Pasażu Okrężnego z rewitalizacji i współczesne

Zagadkowy obiekt pod Świdnicą